REISVERSLAG - TEKST: Wieland De Hoon / FOTO'S: Hans Rossel / Wieland De Hoon / Saskia DenDooven
Newroz bovenop de heuvel achter Akre, maart 2025 - foto: Hans Rossel
Het is lente, en je kan je voorstellen hoe de dichters de Koerdische bergen bezingen. De prille amandelbloesems kleuren als witte en roze stipjes de grijsbruine valleien. Teer groen ontluikt op de zuidflanken van het besneeuwde Zagrosgebergte, hogerop nog steeds in een diepe winterslaap. Maar waarom zou je naar Noord-Irak willen? Misschien als daad van rebellie tegen de tijdsgeest: laten we die krimpende bereisbare wereld gewoon weer wat groter maken.
Complexe grenzen: de Koerdische Autonome Regio
Ahmad, een dertiger met vriendelijke ogen en een zachte stem, is administratief hoofd van de citadel van Erbil. De hoofdstad van Iraaks Koerdistan ligt in een weidse vlakte. De stadsrand bestaat vooral uit hoge torengebouwen. De meesten lijken volop onder constructie te zijn, al kan die bouwwoede volgens onze energieke gids Hama niets anders zijn dan één grote witwaspraktijk. Boven de lagere daken van de bazaar uit torent als een reuzenbrownie de oeroude citadel.
Citadel van Erbil - foto: Hans Rossel
LAAGJES GESCHIEDENIS
Sinds vroeg-Mesopotamische tijden, zeg maar vanaf vijfduizend voor Christus, is deze heuvel bewoond en door de eindeloze stoet elkaar opvolgende dynastieën telkens weer in de as gelegd. Ze voegden er ook weer elk een bouwlaag aan toe, legt Ahmad uit. “De hele heuvel bestaat uit enkel archeologische resten.” Zelf is hij een verre afstammeling van Karim Khan Zand, een beroemde generaal van de Perzische heerser Nadir Shah die in 1743 op zijn beurt Erbil verwoestte. “Ik ben deze citadel dus iets schuldig”, zegt Ahmad. “Maar heel grappig is het wanneer ik weer eens bezoekers uit Iran rondleid. Die beschouwen me als royalty.”
Het verhaal van de veelgeplaagde citadel van Erbil kun je doortrekken voor heel Koerdistan. “Oorlog”, denken vrienden en familie spontaan, wanneer ik vertel dat ik naar Noord-Irak wil om er de lente en Newroz, Koerdisch Nieuwjaar, op te gaan snuiven. Ongegrond is dat idee niet. De Koerden zijn dan wel met 35 miljoen, het enorme gebied waar ze wonen, werd na de val van het Ottomaanse Rijk in 1923 netjes verdeeld tussen Iran, Turkije, Syrië en Irak. Verdeel en heers, op de meest rauwe manier en tot in de recentste geschiedenis.
EEN NIEUW BEGIN
Speur je reisfora af als Iraqi Kurdistan Travellers Cafe, dan komt er een ander, gastvrij en ook verrassend tolerant beeld naar boven. Iraaks Koerdistan is van oudsher een min of meer veilige haven voor religieuze minderheden als christenen, zoroasters en Jezidi’s, een kleine, vreedzame geloofsgemeenschap met wortels in het Iraanse pre-zoroastrisme, maar door jihadisten beschouwd als duivelaanbidders. Een bezoek – verplicht blootsvoets – aan de Jezidi-tempel in Lalish laat je kennismaken met een wonderlijk spiritueel, ontroerend oord van harmonie en een oase van peis en vree op een prachtige natuurlocatie. Je zou je er haast in India wanen.
Jeziditempel in Lalish - foto: Hans Rossel
De Iraakse Koerden huisvesten nog steeds duizenden ontheemde Jezidivluchtelingen, maar de regio staat duidelijk voor een nieuw begin. Om Westerse toeristen gerust te stellen, beschikt Koerdistan dan ook over een geducht en behoorlijk functionerend veiligheidsapparaat: de Peshmerga, de Koerdische strijders die het respect van de Amerikanen wonnen en daardoor binnen Irak hun autonomie konden afdwingen. Hun gebied is iets groter dan de Benelux. Voor de Koerden is hun autonome regio in Irak het dichtste wat lijkt op een onafhankelijke staat. Vanuit Turkije en Iran stromen dan ook Koerdische toeristen binnen om er een zweem culturele vrijheid op te komen snuiven.
NEWROZ OF KOERDISCH NIEUWJAAR
Hét cement voor de Koerdisch eenheid is de jaarlijkse viering op 20 maart van Newroz in Akre, een knus stadje op anderhalf uur rijden van Erbil. Het ligt genesteld in een plooi van ruwe rotsen. We komen vroeg ‘s morgens aan er is nog niemand, want onze gids had zich zenuwachtig gemaakt over de enorme toeloop die parkeren en bagage overladen onmogelijk zou maken. We verblijven in een basic, maar gezellige woning midden in een wirwar van nauwe straatjes. Het oude huis behoorde ooit toe aan een christelijke familie. Wat er van hen geworden is weten we niet. Veel Iraakse christenen ruilden hun geboortegrond definitief in voor Europa of de VS, op enkele Chaldeeuwse en Assyrische dorpen na, en de grote christelijke wijk Ankawa in Erbil met zijn drankwinkels en bars.
Gundik, een dorp op de eerste etappe van de Zagros Mountain Trail - foto: Hans Rossel
We slapen in het huis in Akre op (frisgewassen) matrassen op een (kraaknet) tapijt en vanop het terras hebben we een geweldig uitzicht over het stadje en de berg waar het feest voor tienduizenden mensen zal doorgaan. Newroz is niet zomaar een ‘nieuwe dag’, het is de ultieme expressie van de Koerdische identiteit. In de buurlanden Iran en Turkije is Newroz (of No Ruz) politiek beladen en worden er elk jaar tientallen vierders opgepakt. Niet zo in Akre, waar het een uitgroeide tot een groots festival waar tientallen fotografen en cameraploegen zich verdringen.
Op het plein in Akre verdringen Koerdische media elkaar tijdens Newroz - eigen foto
DE WEG VAN HET VUUR
Allengs verzamelen zich duizenden feestvierders met Koerdische vlaggen: rood-wit-groen, met een gele stralende zon in het midden. Een hele, van vrolijkheid en levensvreugde barstende namiddag wordt er gedanst op de dabke, die bestaat in tientallen varianten maar er altijd uitziet als een hypnotiserende massarondedans. Muzikanten geven oorverdovend het ritme aan op davul, daf en zurna, iedereen raakt in een soort collectieve trance. De mannen dansen dicht tegen elkaar aan en maken er af en toe een soort woeste haka van. Kleurrijk geklede jonge vrouwen lopen te stralen in de lentezon. Langzaam en vol verwachting valt de avond. Honderden mensen zoeken een goed plekje op de bergflank waarover een tientallen meters lange vlag is gedrapeerd. Wij vatten post aan het begin van het slingerpad naar boven.
Dan trekt een siddering door samengepakte, wachtende massa wanneer de eerste fakkel ontstoken wordt. Het wachten wordt beloond. De ene toorts steekt de andere aan, een muur van vlammen groeit eerst traag, explodeert dan en produceert een plotse golf van hitte. Twee mannen staan met toortsen op een muurtje en vormen een vurige toegangspoort waaronder de colonne fakkeldragers zich op gang trekt. Bevelen worden geschreeuwd, de hitte nadert vervaarlijk onze gezichten: weg, wég wordt er geroepen. Maar alles gaat goed en verbazend snel bereikt de vurige stoet de eerste haarspeldbocht, dan de tweede, de derde... tot de hele berg baadt in het licht van achter elkaar bewegende, flakkerende lichtpuntjes in de duisternis. Dan wordt een triomfantelijk vuurwerk afgeschoten, dat de gezichten weer doet oplichten. Newroz 2725 is een feit, we wensen her en der onbekenden newroz piruz be, wat telkens breed lachend beantwoord wordt. Een lang gekoesterde droom werd werkelijkheid.
De berg in Akre tijdens Newroz: gecontroleerde chaos - foto: Hans Rossel
Fakkeldragers schreeuwen bevelen naar elkaar - foto: Hans Rossel
Newroz in Akre wordt afgesloten met een groots vuurwerk - eigen foto
WANDELEN IN DE ZAGROS
Alle vierders keren na negen uur ’s avonds in een geduldige monsterfile huiswaarts en zelfs de pubers van Akre stoppen met rotjes gooien en vuurpijlen afsteken, dus de meerdaagse wandeltocht die we per se willen maken, starten we fris en monter. De Zagros Mountain Trail is een wandelroute van 215 kilometer door Iraaks Koerdistan, die pas een paar jaar bestaat en werd bedacht door de Koerd Lawin Mohammed en de Noord-Ierse reisschrijver Leon McCarron. Ze besteedden jaren aan het gemeenschapsvormende project. “Het grote werk was de lokale dorpshoofden overtuigen om mee te werken en ons de veilige paden te tonen”, zegt Lawin Mohammed, die we toevallig tegen het lijf lopen in ons verblijf in Akre, de woning van de Iraakse ere-ambassadeur Tariq Aqrawi. Die zette mee de schouders onder het project en bood Lawin, Leon en fotografe Emily Garthwaite een jaar lang onderdak. “Maar nu moet die community blijven groeien om het pad te onderhouden, te markeren en te onderhouden”, zegt Lawin. Hard nodig, want het project is fragiel wegens weinig kritische massa aan wandelaars. Wij lopen drie etappes in de Koerdische lentebries – zonder een spatje regen, best uitzonderlijk in maart.
Onderweg is er meer te zien dan de ontluikende natuur in het ruige gebergte. Bij Mar Adusho, een verlaten klooster uit de zesde eeuw, kijken we uit over een rotswand waarin Assyrische reliëfs uit de zesde eeuw vóór Christus te zien zijn.
Bij Mar Adusho op de Zagros Mountain Trail - foto: Hans Rossel
Zo is het overal in dit oeroude land, ooit de culturele bakermat van de mensheid. En nergens staan vooralsnog entreehokjes, ook niet bij spectaculaire sites als Khinnis, Faida, Maltai of Jerwana, buitenposten van Assyrische hoofdstad Nineveh, nu bij de grote stad Mosoel in federaal Irak, met ons Koerdisch visum onbereikbaar. Op een winderige bergpas passeren we een verlaten legerpost. Hier mogen we van onze lokale gids niet van het pad af: mijnengevaar. Er liggen massa’s springtuigen uit de Iran-Irak oorlog uit de jaren tachtig, die ook gericht was tegen de Koerdische burgerbevolking.
Geen schaapskooien: op de bergpas tussen Akre en Hashtgah gaat een oude legerpost van het regime van Saddam Hoessein op in het landschap. Er omheen ligt een mijnenveld - foto: Hans Rossel.
ALLEEN DE BERGEN ALS VRIEND
Even verderop zetten na een geruststellende knik gewoon lekkere zwarte thee op een vuurtje in het prachtige, verlaten berglandschap. Bij Rawanduz lopen we kilometers te genieten door een wilde kloof. Zacht lentegroen steekt fluorescerend af tegen de rotswanden. “Geniet van de temperatuur en de zuurstof”, zegt onze gids, die wilde rucola, distelwortels en postelein voor ons plukt. Het zijn ingrediënten van de karige maaltijden voor wie om welke reden dan ook een toevlucht moet zoeken in deze bergen, al te vaak de enige vrienden van de Koerden. “In de zomer wordt het vijftig graden in de vlakte. Dan kun je alleen nog aan een bergmeertje gaan liggen.”
In de kloof van Rawanduz - foto: Hans Rossel
Iraaks Koerdistan praktisch
- Verschillende Europese nichetouroperators bieden internationale groepsreizen aan naar Koerdistan, zoals Untamed Borders, Against The Compass, Rocky Road Travel en Culture Road Travel.
- Wij verkozen om rechtstreeks met een lokale gids in zee te gaan. Gerrok Tourism heeft zes jaar ervaring en de gedreven oprichter Mohammed ‘Hama’ Alqaderi biedt een betrouwbare service aan. Andere goede lokale aanbieders zijn Kurdistan Outdoor, Kurdistan Expeditions, Mesopotamia Tourism en Iraqi Kurdistan Guide, Iraqi Kurdistan Tours en VIKurdistan. Let wel: ook al zijn deze lokale agentschappen betrouwbaar, je hebt weinig verhaal bij een geschil. Betalen doe je cash.
- Je kan vliegen op Erbil met Austrian Airlines, Turkish Airlines of Pegasus.
- Het Belgische reisadvies voor Irak is negatief, zorg dus voor een goede reisverzekering als IATI of Battleface. Iraaks Koerdistan valt veilig te bereizen en de mensen zijn gastvrij en nieuwsgierig, maar voor een eerste bezoek neem je beter een gids wegens de vele checkpoints en benodigde permits. Het is ook essentieel om de gebaande paden en beveiligde routes tussen steden niet te verlaten. Hou ook nauw het nieuws uit het Midden-Oosten in de gaten. Het Israel-Palestinaconflict heeft nauwelijks impact op Koerdistan, inmenging van Iran en acties van Turkije wel.
- De Zagros Mountain Trail heeft een mooie website: https://www. zagrosmountaintrail.org/
Back to the nineties
Een reis naar Iraaks Koerdistan is een beetje terugreizen naar de jaren negentig. In pre-internettijden kon je nog bestemmingen ontdekken en waren locals oprecht verrast door je komst. Niet dat Noord-Irak geen internet heeft - iedereen heeft er een smartphone - maar omdat westerse toeristen nog vrij zeldzaam zijn, word je bijna overal vriendelijk en lichtjes verwonderd onthaald. De voorzichtige recente verbetering van de veiligheidssituatie dankzij het staakt-het-vuren van Koerdische Arbeiderspartij PKK kan meer bezoekers over de streep trekken om hierheen te reizen.
Kleurrijke ontmoeting in Akre - eigen foto
In Bakur (Turks Koerdistan) was het onthaal in ieder geval even hartelijk als in Iraaks Koerdistan (Bashur) in 2025. Ik herinner me hoe we in Diyarbakir (Amed) in 1999, we waren er pas geland met een binnenlandse vlucht van Turkish Airlines vanuit Istanbul, in een theehuis vriendelijk begroet werden door twee piekfijn geklede dertigers, allebei met een Öcalansnor. Roj bash, zeiden ze en dat vond ik meteen exotisch: ik was gewend aan het Turkse merhaba. Het leek hier wel een spannend, ander land en dat was het ook. Dat jaar gold er ook een staakt-het-vuren met de PKK, zodat we zorgeloos konden roadtrippen naar Mardin, Midyat, Bitlis, Van, Hakkari, Siirt, Sirnak en Cizre. Vooral op die laatste drie plekken waren we een bezienswaardigheid. In Cizre kregen we zelfs de MIT, de beruchte Turkse geheime dienst achter ons aan, nadat onze hotelbaas ons had verklikt.
De Assyriërs en de aquaducten naar Nineveh
De Assyrische hoofdstad Nineveh werd in 612 voor Christus verwoest door een coalitie van Babyloniërs, Meden en Scythen. De val van Nineveh werd voorspeld door de Joodse profeet Nahum die in het Assyrisch-christelijke dorp Alqosh nog steeds een goed bewaard mausoleum heeft. Nineveh was een machtige stad: de hangende tuinen die worden toegeschreven aan Babylon, waren in feite daar te vinden. De ruïnes van de stad liggen in de buitenwijken van Mosoel in federaal Irak vallen op een Koerdisch visum jammer genoeg niet te bezoeken.
Neo-Assyrisch spijkerschrift, Jerwanah aquaduct
Neo-Assyrisch reliëf, Maltai - eigen foto
Ben je geïnteresseerd in het oude Mesopotamië, dan hoeft de de Koerdische regio je niet teleur te stellen. Op verschillende plekken zijn er archeologische sites met haut-reliëfs die de Assyrische heerser Sennacherib en goden zoals Ishtar afbeelden. De sites (Faida, Maltai, Khinnis en Jerwanah) zijn gelinkt aan de grote aquaducten die de Assyriërs vanuit de waterrijke bergen aanlegden naar Nineveh. In Jerwanah zijn vooral de goed bewaarde inscripties van neo-Assyrische cuneïformen (spijkerschrift) een bezoek waard. De sites liggen op spectaculaire natuurlijke sites en worden nauwelijks bezocht.
De Jezidi's: intrigerende geloofscultuur
In Noord-Irak leven de Koerdischtalige Jezidi's vooral in het Duhok Governorate, waar zich de grote tempel van Lalish bevindt, en in Sinjar (of Shingal). Daar werden in 2014 de Jezidi’s verjaagd en vermoord door IS en nog steeds durven veel vluchtelingen uit de regio nog niet terug naar hun geboortegrond. Het Jezidisme is een monotheïstische religie. Jezidi’s geloven in één God, Yezdan, die de wereld heeft geschapen en via zeven engelen communiceert, waarvan Melek Tawus (de Pauwenengel) de belangrijkste is. Deze engel wordt vereerd als symbool van verlichting, wat vaak verkeerd wordt begrepen als duivelaanbidding.
Natuurelementen zoals de zon, vuur en water spelen een heilige rol, en gebeden worden drie keer per dag in de richting van de zon uitgesproken. Het geloof wordt mondeling overgeleverd via liederen en mythes. Jezidi’s geloven in reïncarnatie en zijn endogamisch: je kan alleen Jezidi zijn als je beide ouders dat ook zijn, en huwelijken buiten de gemeenschap of tussen verschillende kasten zijn verboden. De gemeenschap kent een strikte hiërarchie met Sjeiks, Pirs en Miriden. De vervolging van de Jedizi's is terug te voeren tot het feit dat ze geen deel uitmaken van de volkeren van het boek - omdat hun geloof wortelt in 'heidendom' en niet in één van de drie Abrahamitische godsdiensten, zijn ze in de ogen van extremisten niet meer dan een sekte.
Mustafa Barzani en de mythe van een Koerdisch thuisland
De Barzani's zijn de machtigste stam van Iraaks Koerdistan. President van de regio is Nechirvan Barzani, zijn broer Masrour is premier. Hun oom Masoud was president van 2005 tot 2017. Dat aanzien heeft de clan te danken aan de stamvader van de Koerdische revolutie Mustafa Barzani (1903-1979). In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Zebari's of de Talabani's die op gezette tijden ook collaboreerden met Saddam Hoessein, de Turken of de Iraniërs, is de stempel 'jash' - collaborateur - voor de Barzani's ondenkbaar door de erfenis van de legendarische Mustafa Barzani, de vader van de Koerdische onafhankelijkheid.
In zijn geboortedorp Barzan verrees in 2023 een museum gewijd aan zijn leven en strijd. Het meest tot de verbeelding spreekt er een gigantische landkaart met de route die hij en zijn strijders volgden toen ze in 1947 in ballingschap moesten, na de val de kortstondige Koerdische republiek Mahabad (1946), over de grens in Iran. De 758 kilometer lange odyssee bracht de groep strijders terug naar Irak (Rawanduz), naar het Turks-Iraanse grensgebied en dan over de Araxrivier naar Nachitsjevan, toen in de USSR, nu in Azerbeidjan. Het lijkt een perfecte route voor een nieuw wandelpad, maar de gevoelige grensgebieden vol mijnen, guerillastrijders en schietgrage grenswachters maken dat idee momenteel onuitvoerbaar.
De PKK en de Peshmerga: explosieve face-off
In de bergen van Noord-Irak vindt de PKK al decennia een schuiloord. Tot in de jaren 2000 was de Koerdische Arbeiderspartij militair actief in Zuid-Oost Turkije, maar tijdens het laatste decennium slaagde het Turkse leger erin om de beweging volledig van Turks grondgebied te verdrijven door grootschalige operaties met klinkende namen als Pence-Kilit (Klauw-Slot). Daardoor werden de in grotten overlevende guerillastrijders in de bergen van Qandil, Metina en Gara steeds dieper Irak ingedreven. Dit kaartje is wat verouderd, maar de situatie is sinds 2021 gewoon verder geëvolueerd:
Een smalle corridor gecontroleerd door de Peshmerga geeft toegang tot Amedi
Amedi lig in een vallei omgeven door PKK-basissen en Turkse legerposten
Vanuit het mooie, in maart en april door bloeiende bloesems omgeven bergstadje Amedi, zie je de Turkse legerposten op de bergtoppen zo liggen. Reizigers die hier passeren, horen wel eens explosies of geweervuur in de bergen. In het stadje zelf en op de weg naar Barzan is het volkomen veilig en sinds PKK-leider Abdullah Öcalan in februari 2025 een staakt-het-vuren afkondigde, is de strijd geluwd. De PKK en het Turkse leger hebben er ook geen belang bij om de Peshmerga, de strijders van de Koerdische Autonome Regio (KAR), tegen zich in het harnas te jagen door in stadjes als Amedi acties te ondernemen. Op Koerdische nieuwskanalen zoals Rudaw English blijf je op de hoogte over de laatste gebeurtenissen.
Saddam Hoessein en de Anfal-campagne
Toen de Iran-Irakoorlog in 1980 uitbrak, hadden zowel Teheran als Bagdad redenen om de Koerden te wantrouwen. De KDP van de Barzani's en de PUK van de Talabani's zouden elk geregeld van kamp wisselen, maar in 1983 steunden de Koerdische regio's in het noorden (Erbil, Dohuk, Soran) volop Iran in de oorlog tegen Irak. Het antwoord van Saddam was gruwelijk: 8000 jongens en mannen van de Barzani-stam werden uit hun huizen gehaald en gedeporteerd naar Zuid-Irak waar ze werden geëxecuteerd en in sommige gevallen levend begraven.
De directeur van het Anfal-memoriaal in Barzan hoopt op een vreedzame toekomst voor Koerdistan - foto: Saskia Dendooven
De Anfal-campagne zou tot 1988 182.000 Koerden het leven kosten. De bekendste aanval is de gifgasaanval op Halabja. In Barzan werd een indrukwekkende genocide-memoriaal opgericht. We krijgen een rondleiding door de directeur, die de geschiedenis van de moord op de jongens en mannen van Barzan vertelt. Het Baath-regime van Saddam Hoessein was al van in den beginne anti-Koerdisch. In 1974 werd in Bagdad de jonge Koerdische activiste Leyla Qasim (22) opgehangen wegens haar pro-Koerdische activisme. Het zou maar het begin zijn van de decennialange wandaden van het regime.
De Peshmerga en de cultuur van een belegerd volk
In 2014 stond IS op vijftig kilometer van de Koerdische hoofdstad Erbil. Assyrische dorpen in de Ninevehvlakte zoals Alqosh werden ontruimd, de jihadisten zaten op amper vijf kilometer verscholen in de glooiende heuvels vlakbij. In het westen gingen de Jezidigemeenschappen in Sinjar voor de bijl: mannen werden vermoord, vrouwen en meisjes verkocht als seksslavin. De Jeziditempel in Lalish bleef gelukkig buiten schot.
Poseren met een Peshmerga - eigen foto
De Peshmerga - vrij vertaald als zij die bereid zijn te sterven - slaagden erin om met de hulp van de internationale coalitie IS grotendeels buiten de deur te houden, maar betaalden daar een zware prijs voor. In het martelarencafé in Dohuk hangen de muren vol foto's van gesneuvelde strijders. De Peshmerga vormen een gerespecteerde kaste in Bashur, ook al worden ze slecht betaald, afhankelijk als ze zijn van de centrale regering in Bagdad voor hun loon.
Dohuk, martelarencafé - eigen foto
Maar bestaat er wel een Koerdische cultuur?
Enkel de bergen als vriend, vat het goed samen. Koerden hebben geen eigen staat en dat is niet voor niets zo. Bakur, Bashur, Rohjelat en Rojava zijn vier Koerdische thuislanden, maar ze liggen verspreid over Turkije, Irak, Iran en Syrië. In Irak hebben de Koerden een autonome regio, waar de dominante partij, de Koerdische Democratische Partij geleid wordt door de Barzani's en eerder traditioneel, rechts en pro-Westers is. De Patriottische Unie van Koerdistan wordt geleid door Bafel Talabani en heeft een eerder stedelijk en links profiel, maar de Koerdische Autonome Regio als geheel is eerder pro-Westers. De Koerden in Turkije zijn verscheurd tussen hun hang naar normaliteit en de invloed van de (communistische) Koerdische Arbeiderspartij PKK. Öcalan-aanhangers vinden zeker de Barzani's in Irak maar collaborateurs met de Turken en kijken neer op de KDP. In Syrië probeert YPG-leider Mazloum Abdi een dunne lijn te bewandelen tussen Damascus, Ankara en Erbil, waarbij ook de pro-PKK lijn deel uitmaakt van de evenwichtsoefening.
Sjahmaran in het huis van een Jezidifamilie in Kars, Oost-Turkije - eigen foto
In Iran worden de Koerden fysiek het ergst onderdrukt, met executies en mishandelingen als rode draad, waarbij het regime ook bevolkingsgroepen als sjiitische Turken (Azeri's) tegen de Koerden probeert op te zetten. De dood van Mahsa Amini, de jonge Koerdische vrouw die gedood werd door de Revolutionaire Garde, ontketende een bevolkingsopstand die een rechtstreekse bedreiging vormt voor het regime in Teheran. De beweging Vrouw, Leven, Vrijheid heeft haar wortels in het offer van Mahsa Amini, maar ook in dat van Leyla Qasim.
Intussen vind je in Koerdische huizen in de vier landen afbeeldingen van de Sjahmaran, een mythologisch wezen, dat een half-vrouw en half-slang voorstelt. Het mythische wezen met twee hoofden met een kroon op elk hoofd, met aan het ene uiteinde een menselijk vrouwelijk hoofd en aan het andere uiteinde een slangenkop, vindt haar oorsprong in Indo-Iraanse en in de Turkse folklore; maar maakt vooral deel uit van de Koerdische folklore in het bijzonder. Misschien is de Sjahmaran, meer dan welke vlag ook, het bewijs van een Koerdische identiteit?